Arapça Dersleri-24: (Mukārabe, Recâ ve Şurû Fiilleri)

Değerli kardeşlerim bir arapça dersi ile yine sizlerle beraberiz.
Bugün sizlere "Mukârabe, Recâ ve Şurû Fiilleri" konusunu anlatmaya çalışacağım. Bunlar isim olarak fiil olsa da aslında cümlede yardımcı fiil olarak görev yapmaktadırlar.

Mukârabe: Bir eylemin yaklaştığını ifade eden yardımcı fiiller. Yani eylemin tam olmadığı, olmak üzere olduğunu bildirir. Düşeyazdı, öleyazdı, neredeyse, az kaldı gibi.

Recâ: Umut bildiren yardımcı fiiller. Genellikle umarım, ümit ederim, inşaallah ile başlayan cümlelerdir.

Şurû: Başlama ifade eden yardımcı fiillerdir.
Bu fiillere yardımcı fiiller denmesinin sebebi, isim cümlesinin başına gelmeleri ve mübtedâ (özne), habere (yüklem) ihtiyaç duymalarıdır. İsim cümlesinin mübtedâsı bu fiillerin ismi olarak merfû, haberi de bunların haberi olarak mansûb olur. Haberleri dâima muzâri fiilden oluşan bir fiil cümlesi olmak zorundadır.

DİKKAT!!! Bu fiiler, yardımcı fiil olarak kullanıldığında bu kurallar geçerlidir. Eğer normal (tam) fiil olarak kendi manalarında kullanılırlarsa bu kurallar geçerli olmaz. Mesela kâde, tuzak kurdu manasındadır. Bu manada tam fiil olarak kullanılırsa cümle fiil + fail + meful şeklinde olur.

1. Mukârabe (yaklaşma) Fiilleri: Yukarıda da belirtildiği gibi bunlar fiilin olmak üzere olduğunu göstermek üzere kullanılır ve bu fiiller üç tanedir: كَادَ – كَرَبَ - أَ وشَ ك

كَادَ (kâde): Bu fiilin hem mâzî hem de muzârisi ( يَكَادُ = yekâdü) kullanılır. Haberinin başında أَنْ pek bulunmaz. Fiil, mazi ve muzari olarak faile göre çekimlenebilir.

كاد الأستاذُ يخرج من الكليّة (kâde el-üstâszü yekhrucü mine'l-külliyyeti) = Hoca fakülteden çıkmak üzere
(çıkayazdı) Yani hoca daha eylemi bitirmemiş ama bitmeye yaklaşmış.

كَادَ الورقُ يَسْقُطُ (kâde el-veraqu yesqutu) = Yaprak düşmek üzere (düşeyazdı). Yaprak düşmemiş ama düşmeye yakın.
Örneklerde de görüldüğü gibi kâde'den sonra gelen kelime, isim cümlesinin ilk öğesi mübteda olduğu için ötreli (merfu), ikinci öğesi muzari bir fiil olarak gelmektedir. Burada dikkat edilecek husus kâde'nin ismi ve haberi ile uyumlu olmasıdır yani ismi müennes ise kâde müennes olarak kâdet gelmelidir.

كَرَبَ (kerabe): Bu fiil sadece bu şekilde kullanılır yani kâde gibi çekimi yapılmaz. Bunun da haberinin başında çoğunlukla أَنْ pek bulunmaz ve bu fiil çok fazla kullanılmaz.
أَوْشَكَ (evşeke): Bu fiil de hem mâzî hem de muzâri ( يُوشِكُ = yûşiku) olarak kullanılır. Kâde'den farkı haberinin başında çoğunlukla أَنْ bulmasıdır.
أَوْشَكَتْ خَدِيجَةُ أنْ تَصِلَ (evşeket khadicetü en tesılü) = Hatice gelmek üzere. Bakın yukarıda da ifade ettiğim gibi ismi müennes geldiği için fiil de müennese uygun olarak evşeket geldi. Haberi ise "en" aldı. En aldığı için de mansub (fethalı) oldu muzarı fiil. Bu noktaya dikkat etmeniz gerekmektedir.

2. Recâ (umut) Fiilleri: Yukarıda ifade ettiğim gibi cümleye umut manası veren fiillerdir. Bunlar da üç tanedir: عَسَى – حَرَى - اِخْلَوْلَقَ

عَسَى (asâ) : Gerek Kur'an'da, gerek hadislerde gerekse de fasih arapçada çok kullanılan bir yardımcı fiildir. O yüzden dikkat etmenizi öneririm. Haberinin başında أَنْ bulunur.

عَسَى رَبُّكُمْ أَنْ يَرْحمََكُمْ ﴾asâ Rabbukum en yerhamekum﴿ = Umulur ki Rabbiniz size merhamet eder. (İsrâ suresi 17/8) Bakınız burada asa'dan sonra Rabbukum mübteda olduğu için merfu (ötreli) gelmiş, hemen haberinin başına "en" almış ve en'den dolayı fiil mansub (fethalı) olarak yerhame gelmiş.
Diğer iki fiil de asâ gibi kullanır ama çok nadir oldukları için kafa karıştırmaya gerek yok sadece isimlerini ve ne işe yaradıklarını bilin yeter.

3. Şurû (başlama) Fiilleri: Bunlar da yukarıda ifade ettiğim gibi bir işin başladığını ifade ederler. Bu fiillerin yalnız mâzîleri kullanılır ve en önemlisi haberlerinin başında   أَنْ bulunmaz. Başlıcaları

şunlardır: أَخَذَ - جَعَل – بَدَأَ – شَرَعَ – اِبْتَدَأَ – طَفِقَ – أَنْشَأَ
Tekrarlıyorum bu fiiller kendi manalarında kullanıldıkları zaman bu kurallar geçerli değildir. Hepsi yardımcı fiil olarak kullanılıp başladı manası alınca bu kurallar geçerlidir.

أَخَذَ الأدِيبُ يَكْتُبُ رِوَايَةً جديدةً (ekhasze el-edîbü yektübü rivâyeten cedîdeten) = Edebiyatçı yeni bir roman yazmaya başladı.
Bu cümlede الأدِيبُ lafzı başlama fiili olan أَخَذَ nin ismi, يَكْتُبُ رِوَايَةً جديدةً cümlesi de haberidir. Başında "en" olmadığına dikkat ediniz. Haber cümlesi nasb konumundadır. (Normalde ekhasze fiili aldı manasındadır.)

Kaynak : [url=http://www.ilyasucar.com/arapca-ogreniyorum/1764-arapca-dersleri-24-mukrabe-reca-ve-suru-fiilleri.html]404 - Hata: 404[/url]