Değerli kardeşlerim bir arapça dersi ile yine sizlerle beraberiz.
Bugün sizlere bir önceki dersin devamı niteliğinde ve açıköğretim ilahiyat ünitelerinden biri olan "Arapça'da cümle ve çeşitleri"ni anlatmaya çalışacağım.
Cümle, en iki kelimeden oluşan anlamlı kelimeler grubudur. (En az iki kelime derken "Arapça Dersleri-07: (Kelime Çeşitleri)" konusunda değindiğimiz isim, fiil ve harfi kastettiğimi unutmayın ve bu dersi gözden geçirin derim)
Cümleler yapısı itibariyle 2 ana gruba ayrılır. Eğer cümle isim ile başlıyorsa buna "isim cümlesi", fiil ile başlıyorsa "fiil cümlesi" denir. Şimdi bunları sırayla inceleyelim.

1. İsim Cümlesi: İsimle veya zamirle başlayan cümlelerdir. İsim cümlesinin, mübteda ve haber diye iki öğesi vardır. Mübteda, istisnaları olmakla beraber marife ve cümlenin ilk öğesi; haber ise nekra ve daima "dır, dir, dur, dür" şeklinde biten sonuç kelimesidir yani illa ikinci veya üçüncü kelime haber olacak diye bir şart yok. Kısaca şöyle akılda tutalım "tüm haberler, dır, dir, dur, dür'dür."
Örnek: الكتاب مفيد (el-kitâbü müfîdun) = kitap faydalıdır.
Burada ilk kelime yani el-kitabü isim olduğu için cümlemiz isim cümlesidir ve el-kitâbü mârife ve ilk kelime olduğu için mübtedadır. Haber ise biraz önce dediğim gibi "dır" ile biten nekra olan faydalıdır kelimesidir.
Diğer örnekler:
هو طالب (hüve tâlibun) = O, öğrencidir. (O, marife ve mübteda; öğrencidir ise nekra ve haberdir.)
النَّافِذَةُ مَفْتوحَةً (en-nâfiszetü meftûhatün) = Pencere açıktır. (Pencere, marife ve mübteda; açıktır ise nekra ve haberdir.)
الرياضة مفيدة (er-riyâdatü müfîdetün) = Spor faydalıdır. (Spor, marife ve mübteda; faydalıdır ise nekra ve haberdir.)

2. Fiil Cümlesi: Fiil ile başlayan cümlelerdir. Fiil cümlesinin, fiil (eylem, yüklem), fail (özne) ve mef'ul (nesne, tümleç) diye üç öğesi vardır. Ancak meful her cümlede olmayabilir. Yani fiil cümlesinin olmazsa olmazları fiil ve faildir. Fiil cümlesinin kurallı dizilişi şu şekildedir: Fiil -> Fail -> Meful. Burada dikkat etmemiz gereken en önemli şey failin asla başta olmayacağıdır. Çünkü fail, isimdir. İsim başa gelirse cümlenin isim cümlesi olacağı ise çok açıktır.

Örnek: ضحك الولد (dahike el-veledü) = Çocuk güldü.
Burada ilk kelime yani dahike mazi (geçmiş) fiil olduğu için cümlemiz fiil cümlesidir, gülme işini yapan (fail) çocuk olduğu için el-veledü kelimesi de fail (özne)'dir. Sıralamamız zaten fiil -> fail olduğu için bir yanlışlık olmadığını görüyoruz. Dikkatinizi çekmiştir, bu cümlede meful yani nesne kullanmadık çünkü cümle bu haliyle tam bir cümledir.

Diğer örnekler:
يكتب الطالب الدرس (yektübü et-tâlibü ed-derse) = Öğrenci dersi yazıyor (Yazıyor, fiil; öğrenci yazma işini yapan fail; ders ise yapılan iş olduğu için meful'dür.)
قرأ الولد الكتاب (qarae el-veledü el-kitâbe) = Çocuk kitabı okudu (Okudu, fiil; okuma işini yapan çocuk fâil; kitap ise okunan nesne olduğu için mef'uldür.)

Kaynak :http://www.ilyasucar.com/arapca-ogreniyorum/1740-arapca-dersleri-08-cumle-cesitleri.html