Değerli kardeşlerim bir arapça dersi ile yine sizlerle beraberiz.
Bugün yine açık öğretim ilahiyat derslerinden bir tanesi olan isim tamlaması konusunu anlatacağım. Konuya geçmeden önce "Arapça Dersleri-09: (Marife-Nekra)" konusunu bir kez daha okumanızı tavsiye ediyorum. İşin mantığını kavramak isteyenler Türkçe dil bilgisi kitaplarından "İsim tamlaması" konusuna da göz atabilir, çünkü bu yapı her dilde mevcuttur.
Kısa "bir şeyin bir şeyi" olarak tarif edeceğim isim tamlası gündelik hayatta sık sık kullandığımız bir yapıdır. "Evin önü, arabanın kapısı, yolun sonu, okulun ismi, Ali'nin kalemi, babamın ceketi" vs. gibi genellikle "ın, in, nin, nun" şeklinde söylediğimiz yapılara "isim tamlaması" deriz.
İsim tamlamasını bilinmesi gereken 2 önemli kavramı vardır. Bunlar muzâf (tamlanan, ilk kelime) ve muzafun ileyh (tamlayan, ikinci kelime)'dir. Tamlanan ve tamlayan kavramlarını karıştırsanız bile ilk kelimenin muzaf, ikinci kelimenin muzafun ileyh olduğunu hiç unutmayın!
İkinci en önemli husus ise ilk kelime olan muzâfın harekesinin cümledeki konumuna göre üstün, esre, ötre olabileceği ama ikinci kelime olan muzafun ileyhin daima "esre" olmasıdır. (istisna kelime ve durumlar hariç tabii)

Dikkat edilmesi gereken hususlar:

1. Muzaf olan ilk kelime el takısı almaz ve sonu tenvinli olmaz. Cümledeki konumuna göre harekesi değişebilir.

2. Muzâfun ileyh daima mecrûrdur. (esre konumundadır) Dolayısıyla; tekil, tesniye, ve cem'i kelimelerin esre durumlarında nasıl şekil aldıklarını unutmamalıyız.

3. Muzâfun ileyh marife bir kelime ise muzâf da ondan dolayı marifelik kazanır, yani el takısı olmasa da marife olarak kabul edilir. (رَئِيسُ الْعَائِلَةِ = burada reis kelimesi nekra gözükse de aslında marifedir.)

4.Muzaf cümle başında mübteda, haber, fail, harf-i cerli, tesniye, cemi müzekker konumlarında bulunabilir.

Örnekler

أَمَامَ الْبَيْتِ = emâme'l-beyti = evin önü
سَيَّارَةُ اْلأُسْرَةِ = seyyâratü'l-üsrati = ailenin arabası
مَاءُ النَّهْرِ = mâü'n-nehri = nehrin suyu
إِلَى شَاطِئِ الْبَحْرِ = denizin kenarına (deniz kenarına) burada harf-i cerli kullanım vardır.
مِنْ وَسَطِ الْمَدِينَةِ = şehrin ortasından, burada da harfi cer kullanılmıştır.
مُهَنْدِسُو الشَّرِكَةِ = mühendisu'ş-şirketi = şirketin mühendisleri. Burada cemi müzekker kullanımı vardır, dikkat edilecek husus cemi müzekkerin sonun olan "nun" harfinin düşmesidir. Tamlama yaparken tesniye ve cemide bu nunlar düşer.
جَنَاحَا الْعُصْفُورِ = cenâhâ'l-usfûri = serçenin iki kanadı. Burada da tesniye kullanımı vardır. Gördüğünüz gibi tesniye nunu düşmüş bulunmaktadır.

Örneklerde de açıkça görüldüğü üzere, ilk kelime çok değişken hem hareke hem yapı itibariyle. Bu yüzden sorularda muzafa yani ilk kelimeye dikkat edin. Harfi cerli yapısını, tesniye ve cemide nununun düşmesini ve nekra gibi gözüküp marife olmasını asla unutmayın.

Kaynak : http://www.ilyasucar.com/arapca-ogreniyorum/1752-arapca-dersleri-18-isim-tamlamasi.html